In dit dossier proberen we u steeds de actuele stand van zaken te geven rond de verschillende wijzigingsvoorstellen. U vindt in het dossier alle voorstellen die betrekking hebben op de hele Grondwet.
Procedure grondwetswijziging
De procedure tot grondwetsherziening is vastgelegd in art. 137 Gw. Er moeten vijf stappen gezet worden om tot een grondwetswijziging te komen.
N.B. In de Grondwet staan verschillende overgangsbepalingen van de oude naar de nieuwe teksten. Deze staan in de Additionele artikelen aan het eind van de Grondwet. De bepalingen zijn tijdelijk van aard. We gaan er inhoudelijk verder niet op in.
- Vooraf Internetconsultatie
burgers geven voorafgaand aan de behandeling hun mening over het wetsvoorstel - Stap 1 Eerste lezing door Tweede Kamer
besluitvorming bij gewone meerderheid - Stap 2 Eerste lezing door Eerste Kamer
besluitvorming bij gewone meerderheid - Stap 3 Tweede lezing door nieuwe Tweede Kamer
besluitvorming bij 2/3 meerderheid - Stap 4 Tweede lezing door Eerste Kamer
besluitvorming bij 2/3 meerderheid - Stap 5 Na publicatie in het Staatsblad treedt de wet in werking
Wijziging Stap 4 Sinds de wijziging van art. 137 Gw in 1995 hoeft er voor het zetten van Stap 4 niet eerst een nieuwe Eerste Kamer te zijn gekozen. Deze wijziging verkort de procedure aanmerkelijk omdat het voorstel na Stap 3 in de Tweede Kamer meteen naar de Eerste Kamer kan.
Dossiernummers grondwetswijzigingen Via de dossiernummers bij de voorstellen kunt u o.a. op de site van de Eerste Kamer de betreffende dossiers inkijken. U vindt in zo'n dossier bijvoorbeeld links naar alle onderliggende stukken.
In juli 2022 werden vijf grondwetswijzigingen in tweede lezing door de Eerste Kamer goedgekeurd. Dit betekende de grootste wijziging sinds de nieuwe Grondwet van 1983.
Stand van zaken
Voor het laatst bijgewerkt op 07.12.2023
Vooraf
Internetconsultatie
Via een internetconsultatie kunnen sinds 2017 burgers, bedrijven en organisaties kennisnemen van wetsvoorstellen en hun ideeën hierover kenbaar maken. Deze consultatie werd ingevoerd om de transparantie van het wetgevingsproces te verbeteren en een bijdrage te leveren aan de kwaliteit van wetgeving. Aan de hand van de uitkomsten van de consultatie kan de indiener van het wetsontwerp besluiten de inhoud aan te passen.
Op www.internetconsultatie.nl kunt u de consultaties volgen.
Art. 10 Gw Recht op eerbiediging van het gezinsleven toevoegen
- initiatief SGP (gepubliceerd 10.05.2023)
- internetconsultatie van 1 juni t/m 11 juli 2023.
- Het wijzigingsvoorstel moet nog worden ingediend bij de Tweede Kamer.
Toelichting Aan artikel 10 wordt lid 10A toegevoegd waarin onder andere staat dat een recht op eerbiediging van zijn gezinsleven, behoudens bij de wet te bepalen gevallen waarin de lichamelijke, geestelijke of morele belangen van het kind ernstig worden bedreigd.
Stap 1
Eerste lezing door Tweede Kamer
Bij de eerste lezing van een grondwetswijziging gaat het feitelijk om een gewone wet die vaststelt dat er redenen zijn om een verandering in de Grondwet aan te brengen. Dit wetsvoorstel in eerste lezing wordt daarom ook wel verklaringswet of overwegingsvoorstel genoemd.
Als een wijzigingsvoorstel uit verschillende onderdelen bestaat, mag de Tweede Kamer besluiten de onderdelen te splitsen als dit bijvoorbeeld de politieke haalbaarheid ervan bevordert.
Art. 23 Gw Bepalingen gelijke kansen in het onderwijs toevoegen
- Initiatief Habtamu de Hoop PvdA (ingediend 6.10.2021)
(ligt nu bij de Raad van State voor advies) - dossier 35.924
Art. 42 Rol van de koning moderniseren
- initiatief PVV (ingediend 2011)
- dossier 32.866
Toelichting In de Grondwet komt te staan dat de koning een onafhankelijk staatshoofd is dat geen deel meer uitmaakt van de regering.
Art. 42 en 43 Gw Rol van de koning bij kabinetsformaties aanpassen
- initiatief PVV (ingediend 2011)
-
dossier 32.867
Toelichting Dit voorstel is inmiddels achterhaald omdat de Tweede Kamer het initiatief van de kabinetsformatie naar zich heeft toegetrokken
.
Art. 54 Gw (+ art. 74, 77, 78 en 131 Gw) Uitsluitingsgronden van het kiesrecht uitbreiden en een verbod op meervoudige nationaliteit bij bepaalde ambtsdragers invoeren
- initiatief PVV (ingediend 2019)
- dossier 35.144
Art. 85, 86, 87 Gw Terugzendrecht Eerste kamer
- regeringsvoorstel (ingediend juni 2023)
- dossier 36.374
Toelichting Met de invoering van het terugzendrecht krijgt de Eerste Kamer de mogelijkheid aanpassingen voor te stellen in wetsvoorstellen om deze vervolgens terug te sturen naar de Tweede Kamer.
Stap 2
Eerste lezing door Eerste Kamer
In Stap 2 is er nog steeds sprake van een gewoon wetsvoorstel. De Eerste Kamer mag met een zogeheten novelle besluiten om een voorstel te verbeteren of aan te vullen. In dat geval moet het vervolgens terug naar de Tweede Kamer.
Nw. art. Gw Correctief referendum mogelijk maken
- initiatief Renske Leijten SP (ingediend 5.07.2022)
- Stap 1 TK 14.02.2023
- dossier 36.160
Toelichting Zie Dossier Referendum
Nw. art. Gw Zittingstermijn Eerste Kamer van vier naar zes jaar uitbreiden waarbij om de drie jaar de helft wordt gekozen
- regeringsvoorstel (ingediend 2020)
- stap 1 TK 08.12.2020
-
dossier 35.532
Toelichting Dit wetsvoorstel is ingediend op aanbeveling van de Staatscommissie Parlementair stelsel. De leden van de Eerste Kamer krijgen een zittingstermijn van zes in plaats van vier jaar. Om de drie jaar wordt dan de helft van de leden gekozen door de Provinciale Staten. Deze manier van kiezen bestond tot 1983. Een langere zittingstermijn van de Eerste Kamer past bij haar rol als bewaker van de kwaliteit van de wetgeving, op enige afstand van de actuele politiek in de Tweede Kamer, aldus het kabinet.
Art. 137 Gw Procedure grondwetswijziging in tweede lezing invoeren
- regeringsvoorstel (ingediend 2020)
- stap 1 TK 08.12.2020
-
dossier 35.533
Toelichting Op aanbeveling van de Staatscommissie Parlementair stelsel kwam dit voorstel tot stand dat zegt dat bij de tweede lezing van een grondwetswijziging Tweede Kamer en Eerste Kamer samen vergaderen. In zo'n gezamenlijke vergadering moet 2/3 van de leden vóór zijn. Doordat de Kamers gezamenlijk beslissen, wordt voorkomen dat zij op zo’n belangrijk moment tegenover elkaar komen te staan.
Stap 3
Tweede lezing door nieuwe Tweede Kamer
Art. 137 lid 5 Gw maakt het voor de Tweede Kamer mogelijk om ook in tweede lezing het wetsvoorstel te splitsen. In dat geval geldt echter dat dit net als bij de stemming over het artikel zelf met tenminste 2/3 van het aantal uitgebrachte stemmen moet gebeuren.
Nw. art. Gw Correctief referendum mogelijk maken
- initiatief Renske Leijten SP (ingediend 5.07.2022)
- Stap 1 TK 14.02.2023
- Stap 2 EK 10.10.2023
- dossier 36.160
Toelichting Zie Dossier Referendum
Stap 4
Tweede lezing door Eerste Kamer
Er liggen op dit moment geen voorstellen bij de Eerste Kamer in tweede lezing.
Stap 5
Afgeronde voorstellen
Preambule Gw Inleidende tekst vóór art. 1 Gw toevoegen
- regeringsvoorstel (ingediend 2012/2016)
- stap 1 TK 06.06.2017
- stap 2 EK 06.03.2018
- stap 3 TK 05.04.2022
- stap 4 EK 05.07.2022
- stap 5 Staatsblad 30.08.2022
-
dossier 35.786
Nieuwe tekst
De Grondwet waarborgt de grondrechten en de democratische rechtsstaat.
Art. 1 Gw 'Handicap' en 'seksuele gerichtheid' als antidiscriminatiegronden opnemen
- initiatief D66, GroenLinks en PvdA (ingediend 2010)
- stap 1 TK 30.06.2020
- stap 2 EK 09.02.2021
- stap 3 TK 16.03.2022
- stap 4 EK 17.01.2023
- stap 5 Staatsblad (eerst definitieve vormgeving tekst afwachten)
-
dossier 35.741
Toelichting Dit initiatiefwetsvoorstel van de Tweede Kamerleden Bergkamp (D66), Özütok (GroenLinks) en Van den Hul (PvdA) - later overgedragen aan Hammelburg (D66), Bromet (GroenLinks) en De Hoop (PvdA) - voegt handicap en seksuele gerichtheid als verboden discriminatiegronden toe aan art. 1 Gw.
Een motie van de SGP die 'abortus op grond van een handicap' discriminerend noemt ten opzichte van kinderen zonder handicap, werd op 23.02.2021 verworpen.
Nieuwe tekst
Allen die zich in Nederland bevinden, worden in gelijke gevallen gelijk behandeld. Discriminatie wegens godsdienst, levensovertuiging, politieke gezindheid, ras, geslacht, handicap, seksuele gerichtheid of op welke grond dan ook, is niet toegestaan.
Over de nieuwe tekst is advies gevraagd aan de Staatscommissie tegen Discriminatie en Racisme.
Art. 13 Gw Formulering brief-, telefoon- en telegraafgeheim moderniseren
- regeringsvoorstel (ingediend 2014}
- stap 1 TK 18.04.2017
- stap 2 EK 11.07.2017
- stap 3 TK 05.04.2022
- stap 4 EK 05.07.2022
- stap 5 Staatsblad 30.08.2022
-
dossier 35.790
Nieuwe tekst
(1) Ieder heeft het recht op eerbiediging van zijn brief- en telecommunicatiegeheim.
(2) Beperking van dit recht is mogelijk in de gevallen bij de wet bepaald met machtiging van de rechter of, in het belang van de nationale veiligheid, door of met machtiging van hen die daartoe bij de wet zijn aangewezen.
Art. 17 Gw Toevoeging van een bepaling over het recht op een eerlijk proces opnemen
- regeringsvoorstel (ingediend 2016)
- stap 1 TK 11.07.2016
- stap 2 EK 20.02.2017
- stap 3 TK 05.04.2022
- stap 4 EK 05.07.2022
- stap 5 Staatsblad 30.08.2022
-
dossier 35.784
Nieuwe tekst
(1) Ieder heeft bij het vaststellen van zijn rechten en verplichtingen of bij het bepalen van de gegrondheid van een tegen hem ingestelde vervolging recht op een eerlijk proces binnen een redelijke termijn voor een onafhankelijke en onpartijdige rechter.
(2) Niemand kan worden afgehouden van de rechter die de wet hem toekent.
Art. 55 Gw Door niet-ingezetenen gekozen kiescollege voor de verkiezing van de Eerste Kamer invoeren
- regeringsvoorstel (ingediend 2020)
- stap 1 TK 02.06.2020
- stap 2 EK 13.10.2020
- stap 3 TK 01.02.2022
- stap 4 EK 05.07.2022
- stap 5 Staatsblad 18.08.2022
-
dossier 35.785
Nieuwe tekst
(1) De leden van de Eerste Kamer worden gekozen door de leden van provinciale staten en de leden van de kiescolleges, bedoeld in het tweede lid en artikel 132a, derde lid. De verkiezing wordt, behoudens in geval van ontbinding der kamer, gehouden binnen drie maanden na de verkiezing van de leden van provinciale staten.
(2) Ten behoeve van Nederlanders die geen ingezetenen zijn en die voldoen aan de vereisten die gelden voor de verkiezing van de Tweede Kamer der Staten-Generaal, worden verkiezingen gehouden voor een kiescollege voor de Eerste Kamer. De leden van dit kiescollege worden rechtstreeks gekozen door deze Nederlanders. Voor het lidmaatschap gelden dezelfde vereisten. Artikel 129, tweede tot en met zesde lid, is van overeenkomstige toepassing.
Art. 131 Gw 'Deconstitutionalisering' benoeming CdK en burgemeesters regelen door art.131 Gw te schrappen
- initiatief Gerard Schouwen (D66) (ingediend 2013)
tweede lezing door Rob Jetten (D66) - stap 1 TK 12.09.2014
- stap 2 EK 28.04.2015
- stap 3 TK 23.01.2018
- stap 4 EK 20.11.2018
- stap 5 Staatsblad 21.12.2022
Art. 137 Gw Grondwetsherzieningsprocedure aanscherpen om te voorkomen dat een nieuwe Tweede Kamer een wijzigingsvoorstel voor zich uit schuift
- regeringsvoorstel (ingediend 2020)
- stap 1 TK 02.06.2020
- stap 2 EK 13.10.2020
- stap 3 TK 05.04.2022
- stap 4 EK 05.07.2022
- stap 5 Staatsblad 30.08.2022
- dossier 35.789
Toelichting Als een grondwetsvoorstel de tweede lezing gehaald heeft, is onduidelijk wanneer de nieuwe Tweede Kamer het gaat behandelen. Om aan deze onduidelijkheid een einde te maken wordt voorgesteld het huidige derde en vierde lid van artikel 137 te vervangen door een nieuw derde lid. Het komt erop neer dat als een nieuwe Tweede Kamer het niet behandelt - zeg maar voor zich uit schuift - het wetsvoorstel komt te vervallen.
Ingetrokken en verworpen voorstellen
Nw. art. Gw Nederlandse taal in de Grondwet opnemen
- regeringsvoorstel (ingediend 2010)
- ingetrokken 15.02.2018
Art. 120 Gw Rechterlijke toetsing wetten invoeren
- initiatief GroenLinks (ingediend 2002)
- ingetrokken 09.10.2018
Nw.art. Gw Zorgplicht voor dieren invoeren
- initiatief GroenLinks (ingediend 2006)
- ingetrokken 15.01.2019
Nw. art. Gw Een 2/3 meerderheid invoeren voor goedkeuring Europese verdragen
- initiatief LPF, SGP (ingediend 2006)
- stap 1 TK 22.09.2015
- verworpen door EK 09.04.2019
Nw. art. 95a EU-lidmaatschap van Nederland vastleggen in de Grondwet
- initiatief Verhoeven en Jetten (ingediend 2019)
- verworpen door TK 15.02.2021
Art. 81 en 89 Bindend correctief wetgevingsreferendum invoeren
- initiatief SP (ingediend 2019)
- stap 1 TK 22.09.2020
- stap 2 EK 26.01.2021
- verworpen door TK op 05.07.2022 (zie Dossier Referendum)
