Website over de 23 grondrechten in de Grondwet
In zijn Jaarverslag 2024 staat de Raad van State stil bij de waarde van democratie: ‘De kracht van de democratie is tegelijkertijd haar kwetsbaarheid. Door het open karakter van het democratisch bestel kan het van buitenaf worden ondermijnd of van binnenuit worden uitgehold.’
Tijdens een zitting in de zaak tegen Inez Weski stelden haar advocaten dat bij haar detentie art. 17 Gw in het geding is geweest. Het komt niet vaak voor dat dit grondwetsartikel over het recht op een eerlijk proces inzet van een rechtszaak is.
Op voorstel van minister Faber heeft de ministerraad ermee ingestemd haar nieuwe asielwetten naar de Tweede Kamer te sturen. De kritiek van de Raad van State heeft niet tot aanpassing van de inhoud van de wetten geleid.
Al meer dan tien jaar volgen we op nederlandsegrondrechten.nl de mogelijke invoering van een constitutioneel hof. Vanaf nu vindt u deze informatie in het Dossier Constitutionele toetsing.
In de Contourennota constitutionele toetsing kondigt het kabinet aan het verbod om wetten te toetsen aan de Grondwet te willen afschaffen en een apart constitutioneel hof in het leven te willen roepen.
Op 22 januari 2025 debatteerde de Tweede Kamer over het demonstratierecht. Het kabinet heeft in zijn regeerprogramma opgenomen dat een scherper onderscheid moet worden gemaakt tussen vreedzame demonstraties en ordeverstorende acties. De oppositie vond dat het kabinet door vooral naar de demonstraties te kijken die uit de hand zijn gelopen, aan de wezenlijke waarde van het demonstratierecht voorbijgaat.
In het Kamerdebat op 13 november 2024 over het geweld in Amsterdam rond de wedstrijd Ajax-Maccabi kwamen de coalitiepartijen PVV, VVD en BBB met de suggestie om het staatsburgerschap in te trekken van degenen die zich bij deze rellen aan antisemitisch geweld schuldig hadden gemaakt.
Begin november heeft de Tweede Kamer ingestemd met het instellen van een nieuwe Kamercommissie die moet gaan adviseren over de grondrechtelijke en constitutionele aspecten van de wet- en regelgeving.
De Nederlandse Orde van Advocaten heeft een externe commissie van deskundigen gevraagd een onafhankelijk oordeel te geven over het rechtsstatelijke gehalte van het regeerprogramma van het Kabinet-Schoof.
Het College voor de Rechten van de Mens pleit er in een wetgevingsadvies aan het kabinet voor om onderscheid op grond van opleidingsniveau te verbieden, tenzij het in het kader van het selecteren voor een baan gebeurt.
In het Hoofdlijnenakkoord hebben de vier partijen achter het Kabinet-Schoof afgesproken na te gaan of de toets kan worden aangescherpt die nagaat of een organisatie representatief genoeg is om een zaak tegen de overheid te beginnen.
De Staatscommissie rechtsstaat komt in haar eindrapport tot de conclusie dat de belofte van de rechtsstaat voor een aanzienlijke groep burgers niet wordt ingelost.
Op 15 mei bereikten BBB, NSC, PVV en VVD een akkoord in hoofdlijnen op basis waarvan de vier een extraparlementair kabinet proberen te gaan vormen. Op verschillende plaatsen in het akkoord wordt ingegaan op de rechtsstaat en de rechtsstatelijke gevolgen van het beleid.
In de editie 2023 houdt de Raad van State in zijn traditionele beschouwing bij zijn jaarverslag een pleidooi om de rechtsstaat te innoveren.
Het kabinet laat onafhankelijk onderzoeken of het huidige demonstratierecht nog voldoende aansluit bij de actuele ontwikkelingen. Aanleiding hiervoor zijn protestacties als het blokkeren van snelwegen en het beschadigen van kunstwerken.
In oktober 2022 beschadigden drie klimaatactivisten de glasplaat en de lijst van het Meisje met de parel. De rechtbank veroordeelde ze tot twee maanden gevangenisstraf. Het Gerechtshof Den Haag vond zo’n straf hier te ingrijpend vanwege het zogeheten chilling effect.
Begin 2022 startte de Tweede Kamer een enquête om te onderzoeken hoe de overheid fraude bestreden heeft en welke gevolgen dat voor burgers heeft gehad. Onlangs verscheen het eindrapport van de enquêtecommissie onder de veelzeggende titel Blind voor mens en recht.
Het eindverslag van informateur Ronald Plasterk geeft de details over de ‘gemeenschappelijke basislijn’ die BBB, NSC, PVV en VVD overeenkwamen voor de omgang met de Grondwet.
Op 2 november 2023 publiceerde de Adviescommissie Versterken Weerbaarheid Democratische Rechtsorde haar eindrapport Koester de democratie!
In december 2022 werd een wetsvoorstel gepresenteerd dat een partijverbod mogelijk maakt. De Raad voor de Rechtspraak toont zich nu kritisch over de procedure.
Rechter als schuldige
In februari zette de rechter een streep door een inreisverbod voor drie conservatieve islamitische predikers dat de ministers Faber en Van Weel hadden uitgevaardigd. Minister Faber noemde de uitspraak van de rechter 'een zwarte dag’, Van Weel had het over 'een teleurstellende uitkomst'. De rechter werd in de socials zwaar onder vuur genomen.
Voorzitter Marc Flierstra van de Vereniging voor Rechtspraak hekelde in Trouw van 25 februari 2025 de reactie van beide ministers: ‘Door dit soort uitspraken denken mensen dat het door deze rechter komt dat de haatpredikers Nederland in mochten. De ministers zijn zo medeschuldig aan het creëren van een klimaat waarbij deze rechter als schuldige wordt gezien. Het probleem lag bij het besluit van de ministers. Die hebben hun huiswerk niet goed gedaan. Als je dat nalaat, moet je vervolgens niet verbaasd zijn als een rechter gewoon zijn werk doet en oordeelt: Zo kan het niet.’
De rechter geoordeeld dat de ministers onvoldoende hadden gemotiveerd waarom de drie sprekers een bedreiging voor de openbare orde waren.
(06.04.2025)
Max Vetzo promoveerde onlangs op het constitutioneel procesrecht en introduceerde daarmee een nieuw rechtsgebied binnen het Nederlands recht.
De Nederlandse rechters spelen steeds nadrukkelijker een rol in grote maatschappelijke kwesties als klimaatbeleid en stikstofbeleid. De politiek is op dit moment bezig om het huidige verbod op rechterlijke toetsing van wetten aan de Grondwet af te schaffen en een constitutionele toetsing mogeljk te maken.
Om het constitutioneel procesrecht vorm te kunnen geven onderzocht Vetzo de regels die bepalen of, wanneer en hoe de rechter zich met dergelijke kwesties mag bezig houden.. Vetzo vraagt daarbij zich af of de huidige procedures wel voldoende op die bijzondere constitutionele taakuitoefening zijn afgestemd. (25.04.2025)
Grooter zelfstandigheid
Een extraparlementair kabinet of niet, als er morgen een kabinetscrisis moet worden afgewend, gaan de voormannen van de betrokken partijen in de Tweede Kamer om de tafel zitten en hopen er samen uit te komen. Onze grote negentiende-eeuwse staatsman Johan Rudolf Thorbecke zou zich in zijn graf omdraaien. In zijn Narede hield Thorbecke in 1869 voor de laatste keer een hartstochtelijk pleidooi voor een scheiding van de wetgevende macht, uitvoerende en rechterlijke macht:
‘Ik wensch hier niet een Ministerie, dat enkel orgaan van een meerderheid der Tweede Kamer zij. Ik verlang grooter zelfstandigheid voor de Kroon en hare Regering.’
(05.02.2025)