Timothy Snyder
Over vrijheid
Timothy Snyder is hoogleraar geschiedenis aan de Yale University en bestsellerauteur. In zijn nieuwste boek Over vrijheid schrijft hij dat veel mensen vrijheid tegenwoordig vooral zien als de afwezigheid van staatsmacht, een in zijn ogen gevaarlijke ontwikkeling die onze maatschappij in gevaar brengt. Volgens hem is het tijd voor een nieuwe definitie, want wat betekent vrijheid echt? Waarom is onze vrijheid in gevaar? Snyder pleit voor een nieuwe positieve definitie van vrijheid en voor meer aandacht voor de democratie, de staatsvorm die daar het best bij hoort. Echte vrijheid is in zijn ogen de vrijheid om dingen op het spel te zetten voor een toekomst die we samen kiezen en waar we samen aan werken.
ISBN 9789463823791, Balans, Amsterdam, 2024
Arnout van Cruyningen
Het Huis van Thorbecke
Historicus Arnout van Cruyningen schreef een boek over de parlementaire geschiedenis van Nederland met 1848 als sleuteljaar. Het was het jaar dat Thorbecke in zijn ingrijpende grondwetswijzigingen een feit zag worden. Zo’n 175 jaar na dato staat Het Huis van Thorbecke nog steeds als een huis.
In zijn boek gaat Van Cruyningen verder dan het beschrijven van de formele geschiedenis van de parlementaire democratie zoals die zich na Thorbecke heeft voltrokken. Actuele thema’s als het vertrouwen in de politiek, de verruwing van de parlementaire omgangsvormen en andere crises en schandalen blijven in Het Huis van Thorbecke niet onbesproken. (28.07.2024)
ISBN 97894019119869, Omniboek, Utrecht, 2023
Coen Brummer
Sam van Houten tegen de rest
De liberaal Samuel van Houten (1837-1930) kennen we vooral als de man van het Kinderwetje van 1874. Coen Brummer laat in zijn biografie zien dat Van Houten veel meer was dat. Van Houten geldt als de grote vernieuwer van het liberalisme in zijn tijd en werd door tijdgenoten zelfs wel gezien de ‘politiek moordenaar’ van Thorbecke.
Brummer gaf zijn boiografie als subtitel Het strijdbare leven van de man van de kinderwet. Strijdbaar bleef Van Houten tot het einde. Op zijn 85-ste was hij de ‘angry old man’ van de Nederlandse politiek geworden toen hij voor zijn nieuwe Liberale Partij nog een Kamerzetel in de wacht wist te slepen. (28.07.2024)
ISBN 9789044639346, Prometheus, Amsterdam, 2023
Leon Trapman
Kiesrecht, verkiezingen en verkiezingscampagnes
De Nijmeegse staatsrechtdeskundige Leon Trapman toetste in zijn dissertatie Kiesrecht, verkiezingen en verkiezingscampagnes de manier waarop de Nederlandse verkiezingen zijn geregeld onder andere aan de Grondwet en het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens. Ook staat hij in zijn bijna 500 pagina’s tellende boek stil bij actuele ontwikkelingen, zoals de voorgenomen herziening van het kiesstelsel en de nieuwe wetgeving rond partijfinanciering.
Trapman benadrukt dat de basis van ons systeem solide is, maar dat we constant bezig moeten blijven om onze verkiezingen vrij en eerlijk te houden. Zo stelt hij voor politieke partijen te verplichten hun interne democratie op orde te hebben. (16.06.2024)
ISBN 9789013176575, Wolters Kluwer, Deventer , 2024
Bovend’Eert en Kummeling
Het Nederlandse Parlement (13e druk)
Inmiddels zijn er zeven jaar verstreken sinds staatsrechtdeskundigen Paul Bovend’Eert en Henk Kummeling de vorige druk van de klassieker Het Nederlandse Parlement verzorgden. De eerste druk verscheen in 1938.
De nieuwe dertiende druk moest op tal van punten worden aangepast. Zo hebben de Tweede en Eerste Kamer resp. in 2021 en 2023 een nieuw reglement van orde gekregen. Andere belangrijke ontwikkelingen van de afgelopen jaren waren het vaststellen van gedragscodes voor Kamerleden en de ontwikkelingen in de onderlinge verhoudingen tussen Tweede en Eerste Kamer tijdens de laatste kabinetten-Rutte. Verder staan Bovend’Eert en Kummeling uiteraard ook stil bij de nasleep van de Kinderopvangtoeslagaffaire en de daaruit voortvloeiende roep om een nieuwe bestuurscultuur. (29.03.2024)
ISBN 9789013164916, Wolters Kluwer, Deventer, 2024
Jan Postma
Alexander Gogel (1765-1821) - Grondlegger van de Nederlandse staat
Alexander Gogel was een overtuigd patriot en maakte snel carrière in de Bataafse Republiek en de Franse tijd. Hij staat bekend als de man die het nieuwe financiële systeem van de Bataafse eenheidsstaat organiseerde. Ook was Gogel betrokken bij het opstellen van de Staatsregeling van 1798. Jan Postma schreef enige tijd geleden al weer een lijvige biografie van Alexander Gogel waarin hij hem vanwege zijn verdiensten als ‘Grondlegger van de Nederlandse staat’ bestempelt.
Postma beschrijft Alexander Gogel onder andere als strijdbaar voorstander van de afschaffing van de gilden. Gelijkheid betekende voor Gogel ook een vrije toegang tot alle beroepen. Opmerkelijk was zijn betrokkenheid bij de Nationale Konst-Gallery, de voorloper van het huidige Rijksmuseum. De basis van de collectie vormde de verbeurde verklaarde collectie van voormalig stadhouder Willem V. (26.10.2023)
ISBN 9789087046330, Verloren, Hilversum, 2017
Herman Tjeenk Willink
Het tij tegen
Minister van Staat Herman Tjeenk Willink ziet op tal van plekken in de Nederlandse samenleving de democratie haperen. In het recente verleden heeft hij er al met enige regelmaat over gepubliceerd. Onlangs verscheen een nieuw boek van zijn hand onder de titel Het tij tegen - De democratische rechtsorde als fundament.
NRC schreef erover: ‘In Het tij tegen stroopt de minister van Staat nog één keer de mouwen op om het land de oren te wassen over onze falende liefde voor de democratische rechtsorde.’
In zijn boek noemt Tjeenk Willink de dominantie van het geld als ijkpunt voor beleid en het denken in termen van management als belangrijke oorzaken van het gebrek aan vertrouwen in de politiek en het wegvallen van het draagvlak onder het overheidshandelen. (19.06.2023)
ISBN 9789044653151, Prometheus, Amsterdam, 2023
Janneke Gerards, Jurgen Goossens en Eva van Vugt (red.)
Constitutionele verandering in Nederland?
In het onlangs bij Boom verschenen boek Constitutionele verandering in Nederland? laten staatsrechtdeskundigen hun licht schijnen over de grondwetswijzigingen die in 2022 en 2023 werden ingevoerd. In Den Haag werden ze bestempeld als ‘de meest omvangrijke grondwetsherziening sinds 1983’. De auteurs vragen zich echter af of je deze wijzigingen wel mag duiden als werkelijke constitutionele veranderingen. Gaat het niet simpelweg om het aanpassen van de Grondwet aan de bestaande wetspraktijk en verandert er niets wezenlijks aan de positie van de burger ten opzichte van de overheid?
De auteurs staan ook stil bij het voornemen van de regering om het toetsingsverbod in art. 120 Gw. te wijzigen of zelfs helemaal op te heffen. Toekomstige constitutionele toetsing zou gevolgen kunnen hebben voor de rol van de Grondwet. (19.06.2023)
ISBN 9789462128262, Boom, Amsterdam, 2023
Berend Roorda, Jan Brouwer en Jon Schilder
Recente demonstratie- en vergaderingsrechtelijke vraagstukken - Voldoet de Wet openbare manifestaties aan de eisen van deze tijd?
Aanleiding voor het boek is een evaluatie van de Wet openbare manifestaties tegen de achtergrond van de vraag: voldoet de wet aan de eisen van deze tijd? De auteurs behandelen tal van actuele vraagstukken, zoals de boerenprotesten, protestacties bij abortusklinieken, eenmansprotesten en demonstraties tegen bestemmingsplannen. Ook staan ze stil bij thema’s als de strafbaarheid van het gedrag van demonstranten en een mogelijk verbod op gezichtsbedekking bij manifestaties. Dankzij de brede opzet van het boek komen tal van facetten van demonstraties, die de afgelopen tijd in het nieuws zijn, in het boek aan bod inclusief alle jurisprudentie.
Het boek vormt een prachtige aanvulling op de dissertatie Het recht om te demonstreren
waar Berend Roorda in 2016 op promoveerde bij Brouwer en Schilder, die in dit boek zijn medeauteurs zijn. (Zie Literatuurlijst.)
ISBN 9789462126640, Boom, Amsterdam, 2022
Afshin Ellian en Bastiaan Rijpkema
Een nieuw commentaar op de Grondwet
Onder redactie van de Leidse hoogleraren Afshin Ellian en Bastiaan Rijpkema hebben zo’n veertig juristen in een lijvig boek van 656 pagina’s de Grondwet van wetenschappelijk commentaar voorzien.
Bij de keuze van de te becommentariëren grondwetsartikelen hebben de auteurs zich laten leiden door actuele thema’s als de discussie over de vrijheidsbeperkingen tijdens de coronacrisis, de maatschappelijke onrust door demonstraties, het onbehagen over de heersende bestuurscultuur en de overheidsbemoeienis met religieus onderwijs. Ook bevat het boek bijdragen over thema’s die op dit moment in de Grondwet ontbreken, zoals de politieke partijen en de Europese Unie.
ISBN 9789024435548, Boom, Amsterdam, 2022
Carla van Baalen en Anne Bos (red.)
Grote idealen, smalle marges - Een parlementaire geschiedenis van de lange jaren zeventig (1971‑1982)
In maar liefst 1000 pagina’s reconstrueren de auteurs van dit tiende deel van de reeks Parlementaire geschiedenis van Nederland na 1945 de jaren van idealisme, activisme en hooggestemde verwachtingen over welzijn, welvaartsverdeling en democratisering. Het was ook het decennium waarin het economisch tij keerde dankzij de eerste oliecrisis. Het boek schetst een beeld van de kabinetten Biesheuvel (1971-1973), Den Uyl (1973-1977) en Van Agt (1977-1982).
Bij het boek hoort een website met achtergrondinformatie in de vorm van artikelen, podcasts, video’s en archiefmateriaal.
ISBN 9789024443994, Boom, Amsterdam, 2022
Dilan Yesilgöz
Doen wat nodig is om onze
democratische rechtsstaat te beschermen
Minister Dilan Yesilgöz van Justitie en Veiligheid heeft in de veertiende HJ Schoo-lezing haar zorgen uitgesproken over terrorisme, georganiseerde drugscriminaliteit, ‘wokisme’ en complottheorieën: ‘Onze democratische rechtsstaat staat onder druk en ik vind dat we er op dit moment maar matig in slagen om hem met elkaar te verdedigen.’
ISBN 9789463481052, EW-boeken, Amsterdam, 2022
Prof. mr. A.W. Heringa e.a.
Staatsrecht
Onlangs verscheen de veertiende druk van het boek Staatsrecht dat in 1972 voor het eerst verscheen onder de titel Compendium van het Staatsrecht en geschreven werd door T. Koopmans. Inmiddels is het compendium uitgegroeid tot een standaardwerk van 660 pagina’s. Auteurs Aalt Willem Heringa, Luc Verhey en Wytze van der Woude hebben hun Staatsrecht voor de nieuwe druk flink onder handen genomen en de hoofdstuk indeling drastisch gewijzigd. Vanuit het staatsrecht hebben de auteurs hebben geprobeerd constitutionele kwesties te beschrijven in hun maatschappelijke context.
ISBN 978 94 9325 4091, Wolters Kluwer, Deventer, 2022
Corjo Jansen en Joost Sillen
De wetenschappelijke beoefening van het staatsrecht in Nederland tot 1983
Corjo Jansen en Joost Sillen van de Radboud Universiteit in Nijmegen schreven een boek over de wetenschappelijke beoefening van het staatsrecht van de achttiende eeuw tot en met de twintigste eeuw in Nederland. Ze waren vooral benieuwd naar de methoden die de Nederlandse staatsrechtjuristen gebruikten. Jansen en Sillen komen tot de conclusie dat ze zich vooral hebben laten leiden door de politieke en maatschappelijke ontwikkelingen van hun tijd. Ook buitenlandse voorbeelden en andere wetenschappen als sociologie en politicologie hebben in het vak duidelijk een rol gespeeld. Het populairst blijkt de historisch-juridische methode vanwege zijn praktisch nut, objectiviteit en rechtvaardigheid.
ISBN 978 94 6212 6657, Boom Juridisch, Den Haag, 2022
Eva Rovers
Nu is het aan ons
Schrijver Eva Rovers signaleert dat in verschillende landen om ons heen inwoners meepraten en meebeslissen over maatschappelijke zaken als klimaat, biodiversiteit en energietransitie. Voor zo’n burgerberaad wordt een groep burgers door het lot aangewezen. Ze krijgen de opdracht samen op zoek te gaan naar oplossingen. Rovers schrijft: 'Geen debat dus, maar een dialoog, geen meningenuitwisseling, maar uitwisselingen van waarden en perspectieven'.
Rovers wil met haar ‘oproep tot echte democratie’ – de subtitel van het boek - laten zien ‘dat de kennis en ervaring van burgers onmisbaar zijn voor het te lijf gaan van de grote problemen van deze eeuw’.
ISBN 978 94 9325 4091, De Correspondent, Amsterdam, 2022
Eva van Vugt
De Staten-Generaal vertegenwoordigen het geheele Nederlandsche volk
Docent Staatsrecht Eva van Vugt van de Universiteit Utrecht heeft onderzoek gedaan naar de veranderingen in de betekenis van art. 50 Gw tussen 1814 en 1983. Het artikel zegt: ‘De Staten-Generaal vertegenwoordigen het gehele Nederlandse volk’.
Toen deze bepaling in 1814 werd vastgesteld, had het Nederlandse volk geen kiesrecht en lag vrijwel alle macht nog bij de koning. Sindsdien is er veel veranderd, maar de tekst van het grondwetsartikel bleef onveranderd. Eva van Vugt zet op een rij wat er al die tijd met de betekenis van deze bepaling gebeurd is.
ISBN 978 9462 90959 5, Boom uitgevers, Den Haag, 2021
Mentko Nap
Constitutionele toetsing door de Raad van State
Mentko Nap is aan de Rijksuniversiteit gepromoveerd op een proefschrift over de bijdrage die de Afdeling advisering van de Raad van State levert aan het bewaken van de grondwettigheid van wetgeving. Hij analyseerde wetgevingsadviezen van de Raad van State rond de drie grondwetsbepalingen met betrekking tot onderwijsvrijheid, goedkeuring van verdragen en de positie van de gemeenteraad.
In zijn proefschrift zoekt Nap antwoord op de vragen: wat is de kwaliteit van deze constitutionele toetsing en hoe consistent is de Raad van State daarin?
Mentko Nap komt tot de conclusie dat de Raad van State wisselvallig is in zijn advisering. De wetgever kan volgens hem dan ook niet zonder meer afgaan op het oordeel van de Raad van State in de adviezen over de grondwettigheid van de geanalyseerde wetgeving.
ISBN 9789013162462, Wolters Kluwer, Deventer, 2021
Wim Voermans
Het verhaal van de Grondwet
Het veelgeprezen Verhaal van de Grondwet van hoogleraar Staatsrecht Wim Voermans is inmiddels aan zijn vierde druk toe. De auteur benadert de grondwet als een wereldwijd verschijnsel en laat zien langs welke lijnen grondwetten zich van de klassieke oudheid tot na de val van de Muur ontwikkelden. Van alle 189 grondwetten wereldwijd komt de Nederlandse Grondwet er in het boek goed van af. Voermans noemt onze constitutie ‘bleek en sober’. Of dat erg is? Wim Voermans vindt in elk geval van niet.
ISBN 9 789044 640014, Prometheus, Amsterdam, 2019
Pieter Omtzigt
Een nieuw sociaal contract
CDA’er Pieter Omtzigt beschrijft zijn ervaringen in Den Haag en probeert aan te geven waarom er zoveel misgaat in ons politieke systeem. Omtzigt schrijft uiteraard ook over de toeslagenaffaire en zijn eerdere strijd tegen corrupte Europese politici. Regelmatig benadrukt hij hoe belangrijk kennis van details is als je misstanden aan wilt pakken. In het boek komt hij met voorstellen hoe je het vertrouwen tussen overheid en burgers kunt herstellen
ISBN 9789044648058, Prometheus, Amsterdam, 2021
Wim Voermans
Het land moet bestuurd worden
Hoogleraar staatsrecht Wim Voermans publiceert regelmatig over politiek en bestuur in de Nederlandse polder. In zijn nieuwste boek komt hij tot de conclusie dat er sprake is van paalrot in de pijlers van de Nederlandse democratie. Politici weigeren volgens hem onder ogen te zien dat het de hoogste tijd is zaken te veranderen. Voermans schrijft dat de professionalisering ervoor zorgt dat onze bestuurders zich steeds meer kunnen onttrekken aan de controlerende macht van de volksvertegenwoordiging. 'Polderend gaat de democratie ten onder', schreef NRC boven een artikel over het boek.
ISBN 9789044646856, Prometheus, Amsterdam, 2021
ww
w.constituteproject.org
The world's constitutions to read, search and compare
Op deze zeer uitgebreide website vindt u de integrale teksten van vrijwel alle grondwetten ter wereld, maar liefst 189 stuks. De site is ontwikkeld door het Comparative Constitutions Project van de University of Texas in Austin.
U kunt deze grondwetten raadplegen in het Engels, Arabisch en Spaans. De datebase is zo opgezet dat de verschillende grondwetten ook op bepaalde thema's vergeleken kunnen worden.
Altijd al eens willen weten wat er in de grondwet van Noord-Korea staat? Artikel 2 luidt bijvoorbeeld zeer strijdlustig:
The Democratic People’s Republic of Korea is a revolutionary State which has inherited the brilliant traditions formed during the glorious revolutionary struggle against the imperialist aggressors and in the struggle to achieve the liberation of the homeland and the freedom and well-being of the people.
Paul Bovend'Eert
De Koning en de monarchie - Toekomstbestendig?
Bij Wolters Kluwer verscheen De Koning en de monarchie. Auteur prof. Paul Bovend'Eert probeert in het boek de vraag te beantwoorden of de monarchie in haar huidige vorm in Nederland nog toekomst heeft. Hij schetst de ontwikkeling van de Nederlandse monarchie en geeft daarbij veel voorbeelden uit het verleden gerelateerd aan actuele thema's rond de monarchie.
Paul Bovend'Eert probeert in zijn boek zo concreet mogelijk aan te geven welke aspecten de monarchie meer toekomstbestendig kunnen maken. Hoe bijvoorbeeld om te gaan met de koninklijke onschendbaarheid en de ministeriële verantwoordelijkheid en de vraag of de koning buiten de regering moet worden geplaatst. Veel aandacht ook voor thema's als de rol van de koning bij de kabinetsvorming en de uitgaven voor de monarchie.
ISBN 9789013160246, Wolters Kluwer, Alphen aan den Rijn, 2020
Maarten Feteris
De kleine Hoge Raad voor dummies
Maarten Feteris schreef een boek voor iedereen die wil weten hoe de hoogste Nederlandse rechter op het gebied van burgerlijk recht, strafrecht en belastingrecht functioneert. Hij noemt het ‘een kijkje in de keuken van de organisatie en het personeel van de organisatie’. In het laatste hoofdstuk staan interessante samenvattingen van tien belangrijke arresten van de Hoge Raad.
ISBN 978 90 453 5588 7, BBNC Uitgevers, Amersfoort, 2019
Mathijs van de Waardt
De man van 1848 – Dirk Donker Curtius
Bij de Grondwet van 1848 denk je automatisch aan Thorbecke. Van der Waardt wijst ons zijn biografie op het belang van Dirk Donker Curtius (1792-1864) voor de Grondwet en het Nederlandse liberalisme. Donker wist de Grondwet destijds met het nodige elan door de Tweede Kamer te loodsen. De flaptekst vermeldt: 'Het boek vertelt het verhaal van een kleurrijk en pragmatisch advocaat en staatsman, die lang als radicaal versleten werd, vervolgens toch zijn gelijk kreeg en uiteindelijk aan de Thorbeckiaanse geschiedschrijving ten onder ging'.
Het boek bevat tal van kostelijke citaten van Donker, zoals deze over de Eerste Kamer die na ruim anderhalve eeuw nog niets van hun actuele karakter hebben verloren. Zo noemde hij de Eerste Kamer 'een waarborg tegen overijling, eene beperking van hartstogten in onrustige tijden, een bolwerk voor de troon – een krachtigen steun der wet'. Of deze: 'In het algemeen is het nut eener Eerste Kamer, hoe dan ook zamengesteld, meer gelegen in het voorkomen van het kwaad dan in het stichten van het goede.
ISBN 978 94 6004 418 2, Uitgeverij Vantilt, Nijmegen, 2019
