Website over de 23 grondrechten in de Grondwet

Nieuws

Raad van State wijst op gevaar referenda

In zijn Jaarverslag 2016 heeft de Raad van State stevige kritiek op referenda. Ze zouden zelfs een gevaar kunnen opleveren voor onze democratie.

Elk jaar schrijft de vicepresident van de Raad van State in het jaarverslag een inleidende beschouwing over het functioneren van onze rechtsstaat. Dit jaar haalde Piet Hein Donner alle kranten met zijn kritiek op referenda. Deze volksraadplegingen zouden geen aanvulling op onze democratische middelen zijn, maar eerder voor een uitholling van de democratie kunnen zorgen.

Donner stelt dat er zich binnen het concept democratie een tweedeling aan het aftekenen is tussen de traditionele vertegenwoordigende democratie en nieuwe vormen van directe volksdemocratie. De Grondwet gaat uit van een concept waarbij een vergadering van gekozen leden het volk als geheel vertegenwoordigt. Donner ziet dat het begrip ‘vertegenwoordiging’ de afgelopen jaren van betekenis aan het veranderen is. Het is voor veel mensen steeds meer een van de bevolking afgeleid gezag geworden is waarna je snel tot de conclusie zou kunnen komen dat vormen van directe betrokkenheid in wezen democratischer zijn.

Volgens de vicepresident van de Raad van State wordt te weinig onderkend dat het bij de traditionele vertegenwoordigende democratie en de directe volksdemocratie om wezenlijk verschillende vormen van democratie gaat die je niet zo maar kunt vermengen:
‘Het ad-hoc-karakter van besluitvorming door referenda en incidentele burgerbetrokkenheid, zonder verantwoordelijkheid voor de gevolgen daarvan, verdraagt zich minder goed met de behoefte aan eenheid en continuïteit in overheidsbesluitvorming. Het verdraagt zich ook minder goed met het omvattende en overkoepelende karakter van de afweging van belangen die dit vergt. Daar was de vertegenwoordigende democratie voor ontworpen. Ondoordachte vermenging van beide vormen van democratie dreigt nu te leiden tot het geleidelijk disfunctioneren van de vertegenwoordigende organen.’
In zijn analyse noemt Donner de zorg over het functioneren van de vertegenwoordigende democratie begrijpelijk, maar die zorg mag er niet toe leiden dat vertegenwoordigende organen de besluitvorming overlaten aan de uitkomst van volksraadplegingen: ‘Onderkend moet worden dat de democratische rechtsstaat berust op het concept van de vertegenwoordigende democratie’.
Het meer betrekken van burgers bij de besluitvorming, zou vooral op lokaal niveau moeten worden beproefd. Gaat het om het Nederlandse volk als geheel, dan moet er volgens de vicepresident van de Raad van State voluit worden vastgehouden aan het instrument van de vertegenwoordigende democratie.

NRC Handelsblad noemde op 7 april 2017 de kritiek van Donner terecht, maar ook enigszins vrijblijvend omdat hij zelf ook niet met oplossingen komt:
‘Een iets positiever signaal was wel fijn geweest. (…) ‘Burgerinitiatieven’ worden politiek niet beloond, terwijl het Oekraïne- referendum vooral liet zien welke zwakke punten dit middel kent. Donner stuurt met zijn kritiek de burger terug in zijn (stem)hok waar hij één keer per vier jaar de Kamer mag kiezen – maar meer ook niet. Dat is en blijft toch nogal mager.’

Zie volledige tekst Jaarverslag 2016 van de Raad van State.

Uitgelicht

Het kan wéér gruwelijk mis gaan

De risico’s die tot het Toeslagenschandaal hebben geleid, zijn niet verdwenen, stelde voorzitter Van Nispen van de enquêtecommissie Fraudebeleid en Dienstverlening:vast bij de presentatie van hun eindrapport Blind voor mens en recht:
De blindheid voor mensen en voor hun rechten is er nog steeds. Een indringende constatering is dan ook dat het wéér gruwelijk mis kan gaan. Dit kan morgen weer gebeuren, zo lang de overheid zich niet aan de eigen wetten houdt. Zo lang grondrechten niet worden gerespecteerd, waarborgen ontbreken en rechtsstatelijk handelen niet dagelijks in praktijk wordt gebracht. Zo lang geen invulling wordt gegeven aan macht en tegenmacht. Zo lang de staatsmachten blind blijven voor mens en recht. Zo lang blijft het risico bestaan dat mensen door overheidshandelen worden vermorzeld. Dat kan ieder van ons overkomen.
(26.02.2024)

 

Bekijk oude afleveringen Uitgelicht

Nieuw verschenen

trapman cover

Historicus Arnout van Cruyningen schreef een boek over de parlementaire geschiedenis van Nederland met 1848 als sleuteljaar. Het was het jaar dat Thorbecke in zijn ingrijpende grondwetswijzigingen een feit zag worden. Zo’n 175 jaar na dato staat Het Huis van Thorbecke nog steeds als een huis.
In zijn boek gaat Van Cruyningen verder dan het beschrijven van de formele geschiedenis van de parlementaire democratie zoals die zich na Thorbecke heeft voltrokken. Actuele thema’s als het vertrouwen in de politiek, de verruwing van de parlementaire omgangsvormen en andere crises en schandalen blijven in Het Huis van Thorbecke niet onbesproken.
(28.07.2024)

Bekijk overzicht nieuwe boeken

Knipoog

Wij van de Grondwet

Op 2 juli 2024 droeg Hugo de Jonge zijn portefeuille van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties over aan Judith Uitermark en die van Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening aan Mona Keijzer.
Bij die gelegenheid hield Wytze van der Woude van het ministerie van Binnenlandse Zaken een toespraak over het belang van de Grondwet. Van der Woude zei onder andere:
De Grondwet verbindt generaties, moet mee bewegen met de tijd en tegelijkertijd niet met alle winden meewaaien. De Grondwet moet je in je hoofd en in je hart houden. Wij van de Grondwet, adviseren de Grondwet!
Van der Woude is directeur Constitutionele Zaken en Wetgeving op het ministerie van Binnenlandse Zaken.
(geciteerd in NRC 02.07.2024)

Bekijk oude afleveringen Knipoog