Website over de 23 grondrechten in de Grondwet

Nieuws

Grondwetswijziging constitutionele toetsing vervallen

In een advies heeft de Raad van State aangegeven dat een grondwetswijziging uit 2009 vervallen is omdat de Tweede Kamer de zaak te lang heeft laten liggen.

Destijds in 2002 diende Femke Halsema - ze was toen Kamerlid voor GroenLinks - een voorstel tot wijziging van de Grondwet in die het mogelijk moest maken dat rechters bevoegd zouden zijn om te toetsen of wetten in strijd waren met de Grondwet. Sommige landen kennen zo'n constitutionele toetsing al lange tijd.

Het Nederlandse staatsrecht wil dat een grondwetswijziging twee keer door opeenvolgende Eerste en Tweede Kamers moet worden aanvaard. De regel is bedacht om de kiezers de mogelijkheid te geven zich via hun stem over de gewenste wijzigingen uit te spreken. De procedure moet ervoor zorgen dat door een parlement niet lichtzinnig met onze grondrechten wordt omgesprongen.
Als het wijzigingsvoorstel één keer - in de zogeheten 'eerste lezing' - met een normale meerderheid door Eerste en Tweede Kamer is aangenomen, moet na de volgende verkiezingen een nieuwgekozen volksvertegenwoordiging zich nogmaals over het voorstel buigen. Die nieuwgekozen Tweede en Eerste Kamer moeten het wetsvoorstel dan in 'tweede lezing' met een tweederde meerderheid aanvaarden waarna de grondwetswijziging pas een feit wordt.

Nadat Tweede en de Eerste Kamer uiteindelijk in 2009 in eerste lezing akkoord waren gegaan met het voorstel-Halsema, ging het na de Tweede Kamerverkiezingen van 2010 voor de tweede lezing naar de Tweede Kamer. GroenLinks liet het wetsvoorstel echter niet opnieuw in de Kamer in stemming te brengen, omdat men er - al dan niet ten onrechte - vanuit ging dat een tweederde meerderheid niet haalbaar was. Daarna gingen er nog twee Kamerverkiezingen overheen en leek niemand leek meer naar het voorstel om te kijken tot enige tijd geleden in de Tweede Kamer de vraag opkwam of het voorstel inmiddels nog wel voldeed aan de regels over het wijzigen van de Grondwet.

Deze vraag werd voorgelegd aan de Raad van State die er onlangs in een advies zijn licht over liet schijnen. Belangrijkste conclusie was dat het wetsvoorstel, dat inmiddels als de initiatiefwet-Van Tongeren door het leven gaat, als vervallen moet worden beschouwd. De Tweede Kamer zal nog wel een uitdrukkelijk besluit moeten nemen om vast te stellen dat het voorstel is vervallen.
De Raad van State adviseerde de Tweede Kamer verder om in de toekomst bij de tweede lezing de regie van de indiener over te nemen. De Kamer kan bijvoorbeeld in het eigen Reglement van Orde vastleggen dat zulke voorstellen in beginsel zes maanden na indiening in stemming moeten worden gebracht.

Volledige tekst advies Raad van State

Uitgelicht

Rechter als schuldige

In februari zette de rechter een streep door een inreisverbod voor drie conservatieve islamitische predikers dat de ministers Faber en Van Weel hadden uitgevaardigd. Minister Faber noemde de uitspraak van de rechter  'een zwarte dag’, Van Weel had het over 'een teleurstellende uitkomst'. De rechter werd in de socials zwaar onder vuur genomen.
Voorzitter Marc Flierstra van de Vereniging voor Rechtspraak hekelde in Trouw van 25 februari 2025 de reactie van beide ministers: ‘Door dit soort uitspraken denken mensen dat het door deze rechter komt dat de haatpredikers Nederland in mochten. De ministers zijn zo medeschuldig aan het creëren van een klimaat waarbij deze rechter als schuldige wordt gezien. Het probleem lag bij het besluit van de ministers. Die hebben hun huiswerk niet goed gedaan. Als je dat nalaat, moet je vervolgens niet verbaasd zijn als een rechter gewoon zijn werk doet en oordeelt: Zo kan het niet.’
De rechter geoordeeld dat de ministers onvoldoende hadden gemotiveerd waarom de drie sprekers een bedreiging voor de openbare orde waren.
(06.04.2025)

Bekijk oude afleveringen Uitgelicht

Nieuw verschenen

const procesrecht

 Max Vetzo promoveerde onlangs op het constitutioneel procesrecht en introduceerde daarmee een nieuw rechtsgebied binnen het Nederlands recht.
De Nederlandse rechters spelen steeds nadrukkelijker een rol in grote maatschappelijke kwesties als klimaatbeleid en stikstofbeleid. De politiek is op dit moment bezig om het huidige verbod op rechterlijke toetsing van wetten aan de Grondwet af te schaffen en een constitutionele toetsing mogeljk te maken.
Om het constitutioneel procesrecht vorm te kunnen geven onderzocht Vetzo de regels die bepalen of, wanneer en hoe de rechter zich met dergelijke kwesties mag bezig houden.. Vetzo vraagt daarbij zich af of de huidige procedures wel voldoende op die bijzondere constitutionele taakuitoefening zijn afgestemd. (25.04.2025)

Bekijk overzicht nieuwe boeken

Knipoog

Grooter zelfstandigheid

Een extraparlementair kabinet of niet, als er morgen een kabinetscrisis moet worden afgewend, gaan de voormannen van de betrokken partijen in de Tweede Kamer om de tafel zitten en hopen er samen uit te komen. Onze grote negentiende-eeuwse staatsman Johan Rudolf Thorbecke zou zich in zijn graf omdraaien. In zijn Narede hield Thorbecke in 1869 voor de laatste keer een hartstochtelijk pleidooi voor een scheiding van de wetgevende macht, uitvoerende en rechterlijke macht:
Ik wensch hier niet een Ministerie, dat enkel orgaan van een meerderheid der Tweede Kamer zij. Ik verlang grooter zelfstandigheid voor de Kroon en hare Regering.’
(05.02.2025)

Bekijk oude afleveringen Knipoog