• Website over de 23 grondrechten in de Grondwet
 

Meer aandacht voor rechtsbescherming individu bij bestuursrechter

In de nasleep van de toeslagenaffaire werd duidelijk dat bestuursrechters er vrijwel niet in slaagden gedupeerde ouders de noodzakelijke rechtsbescherming te bieden.

In december 2020 kwam de Parlementaire ondervragingscommissie tot de conclusie dat de ouders in kinderopvangtoeslagzaken ongekend onrecht is aangedaan. De commissie vroeg zich onder andere af hoe zoiets kon gebeuren onder het oog van de bestuursrechter.

Het Landelijk Overleg Vakinhoud Bestuursrecht stelde in maart dit jaar de Werkgroep Reflectie Toeslagenaffaire Rechtbanken in. In oktober verscheen hun rapport Recht vinden bij de rechtbank.

De werkgroep analyseerde de uitspraken rond kinderopvangtoeslagen in de periode van 2010 tot 2020. Hun conclusie was de meeste bestuursrechters de strenge alles-of-niets uitleg van de regels door de Raad van State hebben gevolgd. Deze uitleg zegt dat je geen recht op een kinderopvangtoeslag hebt als je niet kunt aantonen dat je zelf alle kosten hebt betaald. In dat geval moet je alle ontvangen voorschotten terugbetalen.

Een kleine minderheid van de bestuursrechters week af en toe af van de alles-of-niets’ uitleg, maar deze rechters zagen hun uitspraken steeds in hoger beroep vernietigd.

De werkgroep stelde vast dat er vanaf 2015 vrijwel niet meer van de strikte uitleg werd afgeweken. Belangrijk argument van de meeste bestuursrechters was dat ze de betrokken ouders geen valse hoop wilden geven in de wetenschap dat de hogerberoepsrechter een voor de ouders positief vonnis later alsnog ongegrond zou verklaren. Dit beeld veranderde pas toen de Raad van State in oktober 2019 haar koers wijzigde en in toeslagzaken meer ruimte liet dan de alles-of-niets optie.

De Werkgroep Reflectie Toeslagenaffaire Rechtbanken kwam tot de conclusie dat juist bestuursrechters een belangrijke taak hebben in zaken waarin voor burgers onevenredig negatieve gevolgen dreigen:

In die gevallen zouden zij meer gewicht moeten toekennen aan de rechtsbescherming van het individu dan aan het waarborgen van de rechtseenheid en rechtszekerheid. Daarvoor is nodig dat de bestuursrechter de relevante feiten en de concrete gevolgen van een besluit voor de betrokken burger actief onderzoekt en beoordeelt of deze gevolgen evenredig zijn in het licht van het doel van de wettelijke regel. Als een besluit voor een burger onevenredige gevolgen heeft, moet de bestuursrechter meer maatwerk bieden. Als jurisprudentie van de hogerberoepsrechter daar weinig ruimte voor lijkt te geven, is dat geen reden om daarvan af te zien.

 

Uitgelicht

Krachtig signaal

In haar column in Trouw van 28 november 2023 schrijft hoogleraar constitutioneel recht Ingrid Leijten dat de zege van de PVV een krachtig signaal moet zijn om onze rechtsstaat te versterken, bijvoorbeeld door het verbod op toetsing aan de Grondwet op te heffen en een constitutioneel hof in te stellen.
Ze schreef in haar column dat de Duitsers bijna van hun stoel vielen toen ze op een Duits-Nederlands juristencongres vertelde Nederland geen constitutionele toetsing kende:
Dat er dus in Nederland geen rechter is die kan controleren of bij het maken van wetten de daarvoor in de Grondwet vastgelegde procedure is gevolgd. Zolang de andere machten dit gebrek opvatten als de eervolle taak om zo goed als zij kunnen gestalte te geven aan die Grondwet, valt het Nederlandse systeem elders nog wel te verkopen. Waar het tot een rechtsstatelijk kop-in-het-zand-steken leidt of dat althans gedoogt, hebben we weinig om trots op te zijn.’
(06.12.2023)

Bekijk oude afleveringen Uitgelicht

Nieuw verschenen

gogel

Jan Postma
Alexander Gogel (1765-1821)
Grondlegger van de Nederlandse staat

Alexander Gogel was een overtuigd patriot en maakte snel carrière in de Bataafse Republiek en de Franse tijd. Hij staat bekend als de man die het nieuwe financiële systeem van de Bataafse eenheidsstaat organiseerde. Ook was Gogel betrokken bij het opstellen van de Staatsregeling van 1798. Jan Postma schreef enige tijd geleden al weer een lijvige biografie van Alexander Gogel waarin hij hem vanwege zijn verdiensten als ‘Grondlegger van de Nederlandse staat’ bestempelt.
Postma beschrijft Alexander Gogel onder andere als strijdbaar voorstander van de afschaffing van de gilden. Gelijkheid betekende voor Gogel ook een vrije toegang tot alle beroepen. Opmerkelijk was zijn betrokkenheid bij de Nationale Konst-Gallery, de voorloper van het huidige Rijksmuseum. De basis van de collectie vormde de verbeurde verklaarde collectie van voormalig stadhouder Willem V.
(26.10.2023)

Bekijk overzicht nieuwe boeken

 

 


Knipoog

Zekerheid en bescherming

In 1798 kreeg Nederland zijn Staatsregeling voor het Bataafsche Volk waarin vrijheid, gelijkheid en broederschap - de beginselen van de Franse Revolutie - voorop stonden. Van de 23 grondrechten in de Grondwet kwamen maar liefst al 21 in de een of andere vorm in deze eerste staatsregeling voor.
In onze ingewikkelde maatschappij komen de spelregels van de Bataafse Republiek verrassend eenvoudig over. Neem artikel L over de manier waarop de staat met vreemdelingen moet omgaan:
‘De Maatschappij ontvangt alle Vreemdelingen, die de weldaaden der vrijheid vreedzaam wenschen te genieten, in haar midden, verleenende denzelven alle zekerheid en bescherming.’
(25.10.23)

Bekijk oude afleveringen Knipoog