• Website over de 23 grondrechten in de Grondwet
 

Venetië Commissie pleit voor meer tegenwicht bieden aan kabinet

Op verzoek van de Tweede Kamer heeft de Venetië Commissie naar aanleiding van de toeslagenaffaire onderzoek gedaan naar de rechtsbescherming in Nederland.

De Europese Commissie voor Democratie door Recht – doorgaans kortweg de Venetië Commissie genoemd – is in 1990 door de Raad van Europa in het leven geroepen om de landen in Oost-Europa te helpen overschakelen naar een democratisch systeem. Daarnaast kunnen de aangesloten staten de commissie inschakelen voor constitutionele adviezen. De commissie bestaat uit onafhankelijke leden die vier keer per jaar in Venetië vergaderen.

In haar eindrapport The Netherlands – Opinion on the Legal Protection of Citizens staat de Venetië Commissie uitgebreid stil bij de manier waarop de kabinet in de toeslagenaffaire met de Tweede Kamer is omgegaan. Er is volgens de commissie een cultuur ontstaan van het achterhouden van informatie - vgl. de Rutte-doctrine - en het tegenwerken van Kamerleden die de parlementaire controle in hun werk voorop stellen.

Volgens de Venetië Commissie zijn er flinke hervormingen nodig in wetgeving, bestuur en rechtspraak om de Nederlandse democratie voor nieuwe toeslagenaffaires te behoeden. De commissie vindt het belangrijk dat het parlement en individuele parlementsleden beter worden toegerust om hun controlerende rol te kunnen vervullen.
De Venetië Commissie heeft verder forse kritiek op de rol van de Tweede Kamer als wetgever. Bij het maken van de wetgeving waar het toeslagenstelsel op gebaseerd is, heeft  in haar ogen de Kamer onvoldoende gelet op de redelijkheid en billijkheid van de regelgeving.

Aan het eind van het rapport stelt de Venetië Commissie vast dat Nederland in het algemeen een goed fungerende rechtsstaat is en dat Kamer en kabinet reeds lessen uit de toeslagenaffaire hebben getrokken:
The Netherlands is a well-functioning state with strong democratic institutions and safeguards for the rule of law. While the shortcomings in individual rights protection uncovered in the Childcare Allowance Case [toeslagenaffaire] are indeed serious and systemic and involve all branches of government, it appears that eventually the rule of law mechanisms in the Netherlands did work.

Met harde aanbevelingen komt de Venetië Commissie niet. Ze laat het aan Kamer en kabinet over zelf met de nodige verbeteringen te komen.
Folkert Jensma vroeg zich in NRC Handelsblad van 19 oktober 2021 af wat de Kamer zich van de op- en aanmerkingen van de Venetië Commissie moet aantrekken:
Om te beginnen dat ‘rule of law’ meer inhoudt dan alleen de plicht voor de overheid zich aan de wet te houden. Maar dat er ook garanties moeten zijn tegen ‘irrationele, onredelijke, oneerlijke of knellende gevolgen’. Het is bij uitstek aan het parlement om dat te garanderen, althans die te voorkomen. En om vervolgens rechtspraak, ombudsman en rechtshulp zo te financieren dat rechtsbescherming geen illusie is.

Uitgelicht

Hoe goed kent u de Grondwet?

In het Nederlands Juristenblad van 2 juni 2023 publiceerde Jelle But het artikel ‘Grondwet begrepen door gewone mensen’. Hij doet onderzoek naar de internalisering van het constitutioneel recht.
In het onderzoek geeft 91 procent van de respondenten aan dat ze de Grondwet belangrijk vinden. Zo’n 74 procent zegt de Grondwet ‘op hoofdlijnen’ te kennen, 7 procent denkt de Grondwet ‘goed’ te kennen en 19 procent antwoordt de Grondwet ‘helemaal niet’ te kennen.
Volgens Jelle But zijn de Nederlanders tamelijk zelfverzekerd over hun kennis van de Grondwet. De vraag of de respondenten wisten over wat voor soort normen en waarden het de Grondwet gaat – zonder de exacte inhoud te kennen - antwoordt 89 procent deze te kennen. Maar liefst 42 procent echter geeft aan nooit een artikel uit de Grondwet te hebben gelezen …
(06.08.2023)

Bekijk oude afleveringen Uitgelicht

Pas verschenen

demonstratierecht cov1Herman Tjeenk Willink
Het tij tegen

Minister van Staat Herman Tjeenk Willink ziet op tal van plekken in de Nederlandse samenleving de democratie haperen. In het recente verleden heeft hij er al met enige regelmaat over gepubliceerd. Onlangs verscheen een nieuw boek van zijn hand onder de titel Het tij tegen - De democratische rechtsorde als fundament.
NRC schreef erover: ‘In Het tij tegen stroopt de minister van Staat nog één keer de mouwen op om het land de oren te wassen over onze falende liefde voor de democratische rechtsorde.’
In zijn boek noemt Tjeenk Willink de dominantie van het geld als ijkpunt voor beleid en het denken in termen van management als belangrijke oorzaken van het gebrek aan vertrouwen in de politiek en het wegvallen van het draagvlak onder het overheidshandelen. (19.06.2023)

 

Bekijk overzicht pas verschenen boeken

 

 


Knipoog

Sociaal Contract

Nieuw Sociaal Contract van Pieter Omtzigt mag een nieuwe politieke partij zijn, de wortels van het Sociaal Contract zijn eeuwenoud. Rousseau introduceerde het in 1762 in zijn Du contrat social ou principes du droit politique. Hij schreef dat het recht om zijn stem uit te brengen hem de plicht geeft om zich te verdiepen in zaken van algemeen belang, om er bescheiden aan toe te voegen: ‘Hoe gering mijn invloed daarop ook mag zijn’.

De Staatsregeling voor het Bataafsche Volk uit 1798 geldt als de eerste ‘echte’ Nederlandse grondwet en was - uiteraard – geïnspireerd door de ideeën van Rousseau. Meteen al in artikel 2 gaat het over het sociaal contract dat aan de basis ligt van de manier waarop de staat is ingericht:
‘Het Maatschappelijk Verdrag wijzigt, noch beperkt, de natuurlijke regten van den Mensch, dan in zoo verre zulks, ter bereikinge van dat oogmerk, noodzaaklijk is.’
(28.08.23)

Bekijk oude afleveringen Knipoog