• Website over de 23 grondrechten in de Nederlandse Grondwet
 

Adviesraden publiceren zienswijze constitutionele toetsing

Op verzoek van minister Weerwind voor Rechtsbescherming hebben de Hoge Raad, de Raad van State en de Raad voor de Rechtspraak zich over de constitutionele toetsing gebogen.

In Nederland bepaalt art. 120 Gw dat een rechter niet mag beoordelen of wetten in strijd zijn met de Grondwet, de zogeheten constitutionele toetsing. Landen als Duitsland en Frankrijk kennen de mogelijkheid van zo’n toetsing wel . Ze hebben een constitutioneel hof dat zich met deze materie bezighoudt, resp. het Bundesverfassungsgericht en het Conseil constitutionnel.
In Nederland is het niet aan de rechterlijke macht, maar aan de wetgever om na te gaan of een wet mogelijk in strijd met de Grondwet is. De laatste tijd gaan steeds meer stemmen op ook in Nederland een constitutioneel hof op te richten. Minister Weerwind vroeg in maart de Raad van State, de Hoge Raad en de Raad voor de Rechtspraak hun zienswijze te geven over de mogelijkheden van een constitutionele toetsing.

Advies Raad van State
Gezien de korte tijd die beschikbaar was, heeft voorzitter Van Ettekoven van de Raad van State in een brief zijn persoonlijke visie gegeven als ‘bijdrage aan de discussie’. Hij wijst erop dat het hier niet alleen om art. 120 Gw gaat, maar ook om art. 94 Gw waarin staat dat de internationale rechtsorde vóór nationale wetten gaat.
Van Ettekoven ziet een meerwaarde in constitutionele toetsing door gewone rechters in plaats van door een constitutioneel hof. Hij kiest voor het eerste omdat dit eigenlijk al gedeeltelijk gebeurt bij het toetsen van wetten aan hogere wet- en regelgeving. Verder gaat hij ervan uit dat, als er getoetst wordt, dit voornamelijk over de klassieke grondrechten zal gaan. Van Ettekoven vindt dat bij het schrappen van art. 120 Gw duidelijk zal moeten worden gemaakt welke onderdelen van de Grondwet specifiek geschikt zijn om te worden getoetst.

Advies Hoge Raad
De Hoge Raad is bang dat het oprichten van een apart constitutioneel hof tot vertraging zal leiden. Nu worden er ook al vrij veel wetten door de gewone rechters aan de beginselen van de rechtsstaat getoetst, dus kan volgens de Raad van State een uitbreiding van het toetsingsrecht naar grondwettelijke artikelen een goede optie zijn. De Hoge Raad vindt het dan ook jammer dat een voorstel van Femke Halsema uit 2004 destijds is ingetrokken om de mogelijkheid van een beperkte bevoegdheid tot constitutionele toetsing door de rechter te introduceren. De Hoge Raad heeft al drie keer eerder (1991, 1997, 2002) over dit onderwerp geadviseerd en het advies is sindsdien onveranderd gebleven, aldus de raad in zijn advies.
De Hoge Raad geeft de wetgever als suggestie mee om bij de voorbereiding van nieuwe wetten goed te luisteren naar de adviezen van de Raad van State en tijdens het wetgevingsproces meteen aan te geven op welke manier er met de grondrechten rekening gehouden is. Ook zal de wetgever expliciet moeten aangeven welke grondwetsartikelen voor de toetsing in aanmerking komen.

Advies Raad voor de Rechtspraak
De Raad voor de Rechtspraak vind het in het belang van de rechtsstaat en de rechtsbescherming van de burger dat iedere individuele rechter concreet wetgeving kan toetsen aan specifieke bepalingen in de Grondwet in aanvulling op het werk van de wetgever bij de totstandkoming van nieuwe wetgeving.
Een opmerkelijk argument van de Raad voor de Rechtspraak voor rechterlijke constitutionele toetsing is dat het de maatschappelijke zichtbaarheid en de symbolische waarde van de Grondwet vergroot. Ook biedt het kansen om de Grondwet te laten meebewegen met maatschappelijke ontwikkelingen en rechtsopvattingen. De raad wijst erop dat de meeste landen - anders dan ons land met zijn 120 Gw - het de rechter toestaan wetgeving te toetsen aan hun Grondwet.

Conclusies
De Hoge Raad, de Raad van State en de Raad voor de Rechtspraak zin het opmerkelijk eens in hun conclusies. Er is geen behoeften aan een apart constitutioneel hof. De gewone rechter kan de wetten aan de Grondwet toetsen. In elk geval zal er aan de klassieke grondrechten.moeten worden getoetst.

 

Op www.parlement.com wordt een uitgebreid dossier over de ontwikkelingen rond constitutionele toetsing bijgehouden.

Nieuwsarchief

Uitgelicht

Mag je een partij verbieden?

De volksvertegenwoordiging staat in principe open voor alle leden van het volk, mits ze voldoende stemmen halen. Welke overtuigingen ze koesteren doet er niet toe. Al leggen ze wel een eed (of belofte) af op de Grondwet, dat schept toch enige verplichting, zou je zeggen. Temeer omdat daar sinds kort, afgelopen augustus, de volgende bepaling aan is toegevoegd: 'De Grondwet waarborgt de grondrechten en de democratische rechtsstaat.

Aldus Stevo Akkerman in Trouw van 18 november 2022. Er gaan steeds meer stemmen op om Forum voor Democratie te verbieden. Hebben we dat punt bereikt toen Forum-Kamerlid Guido van Meijeren bedacht dat je met een volksopstand de regering kon verdrijven? Zou Forum dezelfde weg opgaan als de Centrumpartij '86? Die werd in 1998 door de rechter verboden onder verwijzing naar art. 8 Gw.

Stevo Akkerman aarzelt. Sinds 2018 vraagt de Tweede Kamer om een Partijwet waarin expliciet vastligt wat je als partij moet hebben gedaan om verboden te worden. Die wet afwachten of nu ingrijpen? Akkerman breekt zich er nog steeds het hoofd over.
(21.11.2022)

Bekijk oude afleveringen Uitgelicht

Pas verschenen

demonstratierecht cov1Berend Roorda e.a.
Recente demonstratie- en vergaderingsrechtelijke vraagstukken

Aanleiding voor het maken van dit boek is een evaluatie van de Wet openbare manifestaties tegen de achtergrond vande vraag: voldoet de wet opgewassen aan de eisen van deze tijd? Auteurs Berend Roorda, Jan Brouwer en Jon Schilder behandelen tal van actuele vraagstukken, zoals de boerenprotesten, protestacties bij abortusklinieken, eenmansprotesten en demonstraties tegen bestemmingsplannen. Ook staan ze stil bij thema’s als de strafbaarheid van het gedrag van demonstranten en een mogelijk verbod op gezichtsbedekking bij manifestaties.

Dankzij de brede opzet van het boek komen tal van facetten van demonstraties, die de afgelopen tijd in het nieuws zijn, in het boek aan bod inclusief alle jurisprudentie. Het boek vormt tevens een prachtige aanvulling op de dissertatie Het recht om te demonstreren waar Berend Roorda in 2016 op promoveerde bij Brouwer en Schilder, die bij dit boek zijn medeauteurs zijn. (Zie Literatuurlijst.)
(01.02.2023)

 

Kijk hier voor meer nieuwe publicaties

 

 

Knipoog

Een eerste vereischte

Mr. Dirk Fock zat namens de Liberale Unie in de Tweede Kamer en was Kamervoorzitter tussen 1917 en 1920. Hij was voorzitter in een bijzondere tijd. Pieter Jelles Troelstra verklaarde op 12 november 1918 in de Tweede Kamer dat de socialisten zich verplicht voelden om de staatsmacht te grijpen.

Dirk Fock zei dat je als voorzitter van het parlement meer tot je beschikking had dan alleen het reglement van orde:
Een eerste vereischte van een voorzitter is dat hij zich nooit boos maakt en altijd zijn humeur behoudt. Een feit is dat men met een grap zelfs de woeligste Kamer tot bedaren kan brengen.

Citaat uit Gerry van der List, Boven de partijen, pag. 164 (18.11.22)

 

Bekijk oude afleveringen Knipoog