Website over de 23 grondrechten in de Grondwet

Openbaarheid rechtspraak in de Nederlandse Grondwet

 

1798
De openbaarheid van terechtzittingen komt al voor in de Staatsregeling voor het Bataafsche volk:
Artikel 37   Alle Sententiën en Vonnissen moeten in het openbaar worden uitgesproken

1801
In de nieuwe Staatsregeling voor het Bataafsche Volk is sprake van ‘open deuren’:
Artikel 80   (-) Alle Sententiën en Vonnissen moeten met open deuren worden gepronunncieerd (-)

1814
In de Grondwet van 1814 is alleen het uitspreken van het vonnis openbaar.
Artikel 101f   Alle vonnissen moeten met opene deuren worden uitgesproken

1815
De nieuwe grondwet maakt onderscheid tussen de openbaarheid van terechtzittingen en vonnissen.
Artikel 172   In alle criminele vonnissen, ten laste van eenen beschuldigden gewezen, moet de misdaad worden uitgedrukt en omschreven, met aanhaling van de artikelen der wet, waarop de uitspraak is gegrond.
Artikel 174   Alle vonnissen worden met opene deuren uitgesproken.

1848
De Grondwet van 1848 vult de openbaarheid verder in en maakt een onderscheid in openbaarheid bij terechtzittingen en bij het uitspreken van de vonnissen. Het uitspreken van vonnissen is altijd openbaar. Terechtzittingen zijn openbaar, zo niet dan moet daar een wet aan ten grondslag liggen.
Artikel 156   Alle vonnissen moeten de gronden, waarop zij rusten, en in strafzaken de artikelen der wet, waarop de veroordeeling rust, vermelden, en met open deuren worden uitgesproken.
De teregtzittingen zijn openbaar, behoudens de uitzonderingen in het belang der openbare orde en zedelijkheid, door de wet vast te stellen.

1922
In de Grondwet van 1922 komt aan het eind een extra regel om de openbaarheid te beperken:
Artikel 162   Alle vonnissen moeten de gronden, waarop zij rusten, inhouden en in strafzaken de wettelijke voorschriften, waarop de veroordeeling rust, aanwijzen.
De uitspraak geschiedt met open deuren.
Behoudens de uitzonderingen door de wet bepaald zijn de terechtzittingen openbaar.
De rechter kan in het belang der openbare orde en zedelijkheid van dezen regel afwijken.
Voor de door de wet aan te wijzen strafbare feiten kan ook van het bepaalde in het eerste en in het tweede lid worden afgeweken.

1983
In de huidige Grondwet van 1983 worden de criteria openbare orde en zedelijkheid niet meer genoemd. Dat wordt aan de wet overgelaten, maar onder alle omstandigheden zijn de uitspraken openbaar.
Artikel 121   Met uitzondering van de gevallen bij de wet bepaald vinden de terechtzittingen in het openbaar plaats en houden de vonnissen de gronden in waarop zij rusten. De uitspraak geschiedt in het openbaar.

EVRM
Naast art. 121 Gw is tegenwoordig ook art. 6 van het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens van groot belang. Het is ruimer en vollediger geformuleerd dan ons grondwetsartikel.
Artikel 6 EVRM   Bij het vaststellen van zijn burgerlijke rechten en verplichtingen of bij het bepalen van de gegrondheid van een tegen hem ingestelde vervolging heeft een ieder recht op een eerlijke en openbare behandeling van zijn zaak, binnen een redelijke termijn, door een onafhankelijk en onpartijdig gerecht dat bij de wet is ingesteld.
De uitspraak moet in het openbaar worden gewezen maar de toegang tot de rechtszaal kan aan de pers en het publiek worden ontzegd, gedurende de gehele terechtzitting of een deel daarvan, in het belang van de goede zeden, van de openbare orde of nationale veiligheid in een democratische samenleving, wanneer de belangen van minderjarigen of de bescherming van het privé leven van procespartijen dit eisen of, in die mate als door de rechter onder bijzondere omstandigheden strikt noodzakelijk wordt geoordeeld, wanneer de openbaarheid
de belangen van een behoorlijke rechtspleging zou schaden.

De essentie van de huidige wetgeving is dat een zaak achter gesloten deuren behandelen alleen mogelijk is als er een wet aan ten grondslag ligt. Daar zal de nieuwe Tijdelijke wet maatregelen covid-19 in moeten voorzien.
Zo’n wettelijke grondslag is nu nog niet geregeld. Vandaar dat de deskundigen tot de conclusie komen dat er nu geen sprake kan zijn van publiek weigeren met corona als argument.

Uitgelicht

We verwarren meningen met kennis

Emine Ugur citeerde in haar column in Trouw de Turkse filosofe Ioanna Kuçuradi die gesignaleerd had dat we steeds meer meningen met kennis verwarren:
Respect voor alle meningen bestaat niet. Mensen verdienen respect, meningen niet. Meningen zijn er om bediscussieerd te worden. We verwarren meningen met kennis. We verwarren kennis met overtuigingen. Je kunt niet democratisch besluiten of iets een feit is. Democratie is heilig, maar moeten we democratisch besluiten of de wereld plat is of niet? Wat is de volgende stap? Gaan we dan ook democratisch besluiten of mensenrechten het nog wel verdienen om beschermd te worden?
(9.11.2024)

Bekijk oude afleveringen Uitgelicht

Nieuw verschenen

vrijheid snyders

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Timothy Snyder is hoogleraar geschiedenis aan de Yale University en bestsellerauteur. In zijn nieuwste boek Over vrijheid schrijft hij dat veel mensen vrijheid tegenwoordig vooral zien als de afwezigheid van staatsmacht, een in zijn ogen gevaarlijke ontwikkeling die onze maatschappij in gevaar brengt. Volgens hem is het tijd voor een nieuwe definitie, want wat betekent vrijheid echt? Waarom is onze vrijheid in gevaar? Snyder pleit voor een nieuwe positieve definitie van vrijheid en voor meer aandacht voor de democratie, de staatsvorm die daar het best bij hoort. Echte vrijheid is in zijn ogen de vrijheid om dingen op het spel te zetten voor een toekomst die we samen kiezen en waar we samen aan werken. (06.11.2024)

Bekijk overzicht nieuwe boeken

Knipoog

Wij van de Grondwet

Op 2 juli 2024 droeg Hugo de Jonge zijn portefeuille van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties over aan Judith Uitermark en die van Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening aan Mona Keijzer.
Bij die gelegenheid hield Wytze van der Woude van het ministerie van Binnenlandse Zaken een toespraak over het belang van de Grondwet. Van der Woude zei onder andere:
De Grondwet verbindt generaties, moet mee bewegen met de tijd en tegelijkertijd niet met alle winden meewaaien. De Grondwet moet je in je hoofd en in je hart houden. Wij van de Grondwet, adviseren de Grondwet!
Van der Woude is directeur Constitutionele Zaken en Wetgeving op het ministerie van Binnenlandse Zaken.
(geciteerd in NRC 02.07.2024)

Bekijk oude afleveringen Knipoog