• Website over de 23 grondrechten in de Grondwet
 

Raad van State adviseert over grondrechten tijdens coronacrisis

Er ontstond de afgelopen weken onrust over de grondrechtelijke aspecten van coronamaatregelen. Onlangs kwam de Raad van State met een advies.

Om verdere verspreiding van het coronavirus te voorkomen is de regering sinds 23 maart met allerlei beperkende maatregelen genomen. Na verloop van tijd kwam er steeds meer kritiek op de maatregelen, zie De coronacrisis en de grondrechten (2).
Centrale vraag was hoe deze maatregelen zich verhielden tot de Grondwet. De Tweede Kamer heeft begin mei de Raad van State gevraagd hierover met een advies te komen. Dit is op 25 mei 2020 gepubliceerd.

Volgens de Raad van State werd de regering in maart geconfronteerd met een opgave van ongekende complexiteit. De raad zegt veel waardering te hebben voor de manier waarop het kabinet hiermee is omgegaan.
Vervolgens staat de Raad van State stil bij de eisen die de Grondwet stelt. Volgens de Grondwet moeten beperkingen van de grondrechten in alle gevallen herleidbaar zijn tot een specifieke wet die dat mogelijk maakt. Door bepaalde grondrechten via de noodverordeningen te beperken heeft de regering dan ook niet voldaan aan de grondwettelijke eisen. Dat de regering in deze crisissituatie in eerste instantie volstaan heeft met een meer algemene wettelijke grondslag, noemt de Raad van State echter verdedigbaar.

De regering heeft volgens de Raad van State eind april terecht besloten om een tijdelijke wet te maken die op korte termijn de noodverordeningen gaat vervangen. Het is duidelijk dat de coronacrisis langere tijd gaat duren en dat beperkende maatregelen voorlopig nog nodig zullen blijven. Daarvoor biedt een wet een steviger juridisch fundament.
Een van de beperkingen kan volgens de Raad van State de toets der kritiek sowieso niet doorstaan. Een noodverordening mag nooit een basis bieden voor een verbod op samenkomsten in de strikte privésfeer.

De Kamer had ook gevraagd hoe de Raad van State tegen de democratische controle van het beleid aankeek staat. De raad stond in zijn advies uitgebreid stil bij stil bij de bevoegdheden die de voorzitters van de 25 veiligheidsregio’s bij de uitvoering van de anti-coronabeperkingen hebben. De democratische controle op hun activiteiten is op dit moment zeer beperkt.
Omdat de noodverordeningen van de veiligheidsregio’s gebaseerd zijn op de aanwijzingen van de minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport, is een belangrijke rol weggelegd voor de controle door het parlement, hoewel het parlement feitelijk geen formele positie bij het beoordelen van de inhoud van de noodverordeningen. Naarmate de crisissituatie langer voortduurt, is een gebrek aan formele parlementaire betrokkenheid bij het beperken van grondrechten steeds minder aanvaardbaar, vindt de Raad van State en daarom is het goed dat de regering binnenkort met een wetsvoorstel komt.

Tekst Voorlichting over grondwettelijke aspecten van (voor)genomen crisismaatregelen

 

EERDERE BERICHTGEVING OVER CORONA EN GRONDRECHTEN

Uitgelicht

Hoe goed kent u de Grondwet?

In het Nederlands Juristenblad van 2 juni 2023 publiceerde Jelle But het artikel ‘Grondwet begrepen door gewone mensen’. Hij doet onderzoek naar de internalisering van het constitutioneel recht.
In het onderzoek geeft 91 procent van de respondenten aan dat ze de Grondwet belangrijk vinden. Zo’n 74 procent zegt de Grondwet ‘op hoofdlijnen’ te kennen, 7 procent denkt de Grondwet ‘goed’ te kennen en 19 procent antwoordt de Grondwet ‘helemaal niet’ te kennen.
Volgens Jelle But zijn de Nederlanders tamelijk zelfverzekerd over hun kennis van de Grondwet. De vraag of de respondenten wisten over wat voor soort normen en waarden het de Grondwet gaat – zonder de exacte inhoud te kennen - antwoordt 89 procent deze te kennen. Maar liefst 42 procent echter geeft aan nooit een artikel uit de Grondwet te hebben gelezen …
(06.08.2023)

Bekijk oude afleveringen Uitgelicht

Pas verschenen

demonstratierecht cov1Herman Tjeenk Willink
Het tij tegen

Minister van Staat Herman Tjeenk Willink ziet op tal van plekken in de Nederlandse samenleving de democratie haperen. In het recente verleden heeft hij er al met enige regelmaat over gepubliceerd. Onlangs verscheen een nieuw boek van zijn hand onder de titel Het tij tegen - De democratische rechtsorde als fundament.
NRC schreef erover: ‘In Het tij tegen stroopt de minister van Staat nog één keer de mouwen op om het land de oren te wassen over onze falende liefde voor de democratische rechtsorde.’
In zijn boek noemt Tjeenk Willink de dominantie van het geld als ijkpunt voor beleid en het denken in termen van management als belangrijke oorzaken van het gebrek aan vertrouwen in de politiek en het wegvallen van het draagvlak onder het overheidshandelen. (19.06.2023)

 

Bekijk overzicht pas verschenen boeken

 

 


Knipoog

Sociaal Contract

Nieuw Sociaal Contract van Pieter Omtzigt mag een nieuwe politieke partij zijn, de wortels van het Sociaal Contract zijn eeuwenoud. Rousseau introduceerde het in 1762 in zijn Du contrat social ou principes du droit politique. Hij schreef dat het recht om zijn stem uit te brengen hem de plicht geeft om zich te verdiepen in zaken van algemeen belang, om er bescheiden aan toe te voegen: ‘Hoe gering mijn invloed daarop ook mag zijn’.

De Staatsregeling voor het Bataafsche Volk uit 1798 geldt als de eerste ‘echte’ Nederlandse grondwet en was - uiteraard – geïnspireerd door de ideeën van Rousseau. Meteen al in artikel 2 gaat het over het sociaal contract dat aan de basis ligt van de manier waarop de staat is ingericht:
‘Het Maatschappelijk Verdrag wijzigt, noch beperkt, de natuurlijke regten van den Mensch, dan in zoo verre zulks, ter bereikinge van dat oogmerk, noodzaaklijk is.’
(28.08.23)

Bekijk oude afleveringen Knipoog