In dit artikel geven we met actuele berichten achtergrondinformatie over de staatsrechtelijke regels die een rol spelen in de weken voor de verkiezingen van 29 oktober.
Uiteraard gaat het op deze site niet om het campagnenieuws en de politieke schermutselingen. Daar zijn andere media voor. Hier gaat het over staatsrechtelijke regels en procedures die een rol spelen in de voorbereiding van de verkiezingen. Regelmatig zult u hieronder nieuwe berichten aantreffen.
25 juli 2025
VVD PUBLICEERT ALS EERSTE HAAR VERKIEZINGSPROGRAMMA
Op 25 juli heeft de VVD haar nieuwe verkiezingsprogramma Sterker uit de storm gepubliceerd. Daarmee is het de eerste partij die haar nieuwe programma bekend heeft gemaakt.
Net als bij elf voorgaande Kamerverkiezingen zal het Centraal Planbureau ook deze keer politieke partijen de mogelijkheid bieden om de budgettaire en economische gevolgen van hun verkiezingsprogramma te laten doorrekenen.
Het CPB is van plan op 10 oktober met de nieuwe doorrekening Keuzes in Kaart te komen.
25 juni 2025
TWEEDE KAMER STELT LIJST CONTROVERSIËLE ONDERWERPEN VAST
Door een onderwerp controversieel te verklaren voorkomt de Tweede Kamer dat een demissionair kabinet belangrijke politieke beslissingen neemt terwijl de verkiezingen en de kabinetsformatie nog moeten plaatsvinden.
Na voorbereiding in de Kamercommissies stelt de Tweede Kamer op 25 juni een lijst onderwerpen vast die controversieel worden verklaard. Er zijn 44 onderwerpen die niet op de Kameragenda zullen komen tot er een nieuw kabinet is. Een van de opvallendste ‘afvallers’ is het voorstel van minister Judith Uitermark om het kiesstelsel te veranderen. (Zie nieuwsitem in ACTUEEL van art. 4 Gw. Hoofdlijnen kabinetsplannen herziening kiesstelsel bekend).
6 juni 2025
MINISTERRAAD STELT VERKIEZINGSDATUM VAST OP 29 OKTOBER
Volgens de Kieswet moeten nieuwe partijen zich tot uiterlijk 86 dagen voor de verkiezingen kunnen aanmelden. Een tweede meetpunt is dat stemgerechtigde Nederlanders in het buitenland uiterlijk 84 dagen van tevoren in het bezit moeten zijn van hun stempas plus retourenvelop.
Na overleg met de Kiesraad, de Vereniging Nederlandse Gemeenten en de Nederlandse Vereniging voor Burgerzaken wil minister Judith Uitermark de nieuwe Kamerverkiezingen laten plaatsvinden op 29 oktober 2025. In een toelichting zegt ze over de voorgestelde datum:
Verkiezingen zijn een cruciaal onderdeel van onze democratie. Ik vind dat iedereen zijn stem zo goed mogelijk uit moet kunnen brengen. Het advies van de Kiesraad heb ik daarom direct besproken met de belangrijkste partijen in het verkiezingsproces. De derde Tweede Kamerverkiezing in vijf jaar tijd vraagt namelijk veel van gemeenten en partijen. Uit de gesprekken blijkt dat de Kiesraad zeer afgewogen tot de geadviseerde datum is gekomen. Stemmen op 29 oktober is de beste datum om je stem op de best mogelijke manier uit te brengen.
Minister Uitermark voegt er wat de keuze van deze datum betreft, verder aan toe dat nieuwe partijen de kans moeten krijgen zich te registreren en dat er vervolgens ook nog eens 13,5 miljoen stempassen moeten worden gedrukt en verstuurd. (Op basis van een kostenonderzoek naar de vorige Kamerverkiezingen kosten de deze verkiezingen € 7,79 per kiesgerechtigde.)
De ministerraad stemt op 6 juni in met het voorstel van minister Uitermark waarna Tweede Kamerverkiezingen officieel worden vastgesteld op woensdag 29 oktober 2025.
4 juni 2025
KAMER VRAAGT KIESRAAD NIEUWE STEMBUSGANG UIT TE SCHRIJVEN
Op 4 juni debatteert de Tweede Kamer over de val van het Kabinet-Schoof. De Kamer concludeert dat er ‘zo snel als mogelijk' nieuwe verkiezingen moeten komen. Er gaat een brief van de Kamer naar de Kiesraad met het verzoek een nieuwe stembusgang uit te schrijven.
3 juni 2025
PREMIER DICK SCHOOF BIEDT ONTSLAG KABINET AAN
Aanleiding voor de val van het Kabinet-Schoof is een ultimatum van PVV-leider Wilders aan zijn coalitiepartners. De PVV zal uit het kabinet stappen als ze zijn Tienpuntenplan voor een strikter asiel- en migratiebeleid niet onverkort overnemen. BBB, NSC en VVD willen echter eerst een uitwerking van de plannen zien.
Op 3 juni is er ’s morgens overleg over het ultimatum van de vier coalitiepartijen dat slechts een kwartier duurt. Na afloop ervan maakt Wilders bekend dat zijn fractie de coalitie verlaat, omdat met BBB, NSC en VVD zijn Tienpuntenplan niet willen overnemen. De PVV-bewindspersonen kondigen aan dat zij hun ontslag zullen indienen.
Premier Dick Schoof heeft ’s middags een extra ministerraad. Na afloop kondigt hij in een persconferentie de val van het kabinet aan na 337 dagen. Alle PVV-bewindspersonen treden per direct af.
De besluitenlijst van de ministerraad van 3 juni 2025 vermeldt het zo:
Naar aanleiding van de ontstane politieke situatie machtigt de raad de minister-president om het ontslag aan te bieden aan Z.M. de Koning van de ministers en staatssecretarissen die door de voorzitter van de PVV-fractie zijn voorgedragen voor benoeming in het kabinet, en om de portefeuille of ambt respectievelijk functie ter beschikking te stellen van de minister-president en de overige ministers en staatssecretarissen.
Premier Schoof gaat naar koning Willem-Alexander om het ontslag aan te bieden. De koning aanvaardt het ontslag van de PVV bewindslieden en vraagt de andere bewindslieden aan te blijven tot er een nieuw kabinet is.
Het kabinet Schoof is vanaf dit moment demissionair. Staatsrechtelijk heeft een demissionair kabinet dezelfde bevoegdheden als een ‘missionair’ kabinet. Het kan wetsvoorstellen indienen en verdragen tekenen, maar dit alles voor zover de Tweede Kamer dat toestaat. Onderwerpen waar de Tweede Kamer in deze periode niet over wil praten, moeten als controversieel worden bestempeld. (Zie 25 juni)
