Ruim een half jaar na Lage Drempels, hoge dijken van de Staatscommissie Parlementair stelsel heeft minister Ollongren gereageerd op de conclusies van het eindrapport.
Voorkeurstemmen
Het kabinet is het met de Staatscommissie Parlementair stelsel eens dat niet iedereen in Nederland zich vertegenwoordigd voelt in ons parlementaire stelsel. Het kabinet wil het kiesstelsel aanpassen met een systeem waarbij de kiezer óf zijn stem uitbrengt op een partij - en daarmee op de hele kandidatenlijst - óf op een individuele kandidaat van die partij. De kans is daarmee groter dat een kandidaat met voorkeurstemmen gekozen zal worden. Het kabinet gaat een voorstel om de Kieswet te wijzigen de komende tijd uitwerken.
Procedure grondwetsherziening
Net als de staatscommissie vindt het kabinet dat het systeem gehandhaafd moet worden dat een grondwetswijziging pas tot stand komt na twee lezingen. Na de eerste lezing in Tweede en Eerste Kamer buigt de Tweede Kamer zich na de verkiezingen in de tweede lezing over het voorstel. Hierbij is een tweederde meerderheid nodig. Gevolg van deze procedure is dat vervolgens 26 leden van de Eerste Kamer een herzieningsvoorstel in tweede lezing kunnen blokkeren.
De commissie had het hier over 'een kwetsbaar punt' in de procedure. Remkes c.s. pleitten voor een behandeling in tweede lezing in de gezamenlijke vergadering van Eerste en Tweede Kamer en het kabinet is het daarmee eens.
Minister Ollongren schrijft erover in de kabinetsreactie:
Alleen de Tweede Kamer wordt ontbonden om een tweede lezing van een herzieningsvoorstel mogelijk te maken. De nieuw gekozen Tweede Kamer krijgt daarmee - anders dan de Eerste Kamer - een specifiek mandaat om de grondwetsherziening af te ronden. Het is daarom een minder gelukkig aspect van de huidige procedure dat (een minderheid van) de indirect gekozen Eerste Kamer een grondwetswijziging kan verhinderen, zelfs als daarvoor een grote meerderheid in de nieuwe Tweede Kamer (mét een specifiek formeel direct kiezersmandaat) bestaat.
Eerste Kamer
Om de rol van de Eerste Kamer te versterken gaat het kabinet een stap verder dan de commissie. Het kabinet wil terugkeren naar de wijze van de verkiezing van de Eerste Kamer van vóór de grondwetsherziening van 1983. De leden van de Eerste Kamer worden dan voor zes jaar verkozen. Om de drie jaar treedt steeds de helft van de leden af. Met deze wijziging wil het kabinet meer recht doen aan de rol van de Eerste Kamer als 'democratisch correctiemechanisme'.
Wet Politieke Partijen
Conform de voorstellen van de commissie werkt het ministerie van Binnenlandse Zaken aan een Wet op de Politieke Partijen. Hierin komen onder andere nieuwe regels voor digitale campagnevoering en zogeheten micro-targeting. Ook gaat de nieuwe wet voor meer transparantie zorgen over de financiering van politieke partijen.
Bindend referendum
De Staatscommissie Parlementair stelsel is vorig jaar veel in het nieuws geweest met haar pleidooi voor het correctief bindend referendum. Het voorstel vraagt volgens het kabinet om 'een nadere afweging'. Tegen de Volkskrant zei minister Ollongren op 26 juni 2019:
Wij vinden dat we moeten kijken naar vormen van directe democratie. We snappen dat daar mogelijkheden zijn om tegemoet te komen aan de wens uit de samenleving om meer invloed te kunnen uitoefenen. Maar dan moeten we heel zorgvuldig kijken hoe dat zou moeten. We gaan dit gaan uitwerken.
Het kabinet gaat ook nadenken over de oprichting van een constitutioneel hof dat een constitutionele toetsing moet gaan uitvoeren. Ook hier heeft het kabinet de nodige aarzelingen. Zo vraagt men zich af hoe je het invoeren van dit nieuwe instituut zou kunnen combineren met het werk van de Raad van State rondom wetgeving.
De gekozen formateur die Remkes c.s. graag wilden, wordt door het kabinet nu meteen al afgewezen. Anders dan de staatscommissie deed, wil het kabinet verlaging van de kiesgerechtigde leeftijd voor het actief kiesrecht van achttien jaar naar zestien niet direct afwijzen.
Kabinetsstandpunt advies Staatscommissie Parlementair stelsel
EERDERE BERICHTGEVING STAATSCOMMISSIE